İSPAT ve DELİL
İspat hukuk yargılamasında iddianın yahut savunmanın doğru olduğunu hakime göstermek için yapılan faaliyetlere denir.
İspatın yani kanıtın konusu maddi vakıalar yani hukuki sonuç doğuran fiillerdir.
HAYATIN OLAĞAN AKIŞI
Genel tecrübe kuralı veya yaşam deneyimi kuralları da denir. Sıradan, öğrenildiğinde şaşırtmayan, doğruluğu konusunda herkesin hemfikir olduğu olaylara denir.
DELİL
1- KESİN DELİLLER
1.1- Senet
1.2- Yemin
1.3- Kesin Hüküm
Kesin delillerin varlığı halinde hakimin takdir hakkı kalkar. Yani hakim kesin delilin varlığı halinde o maddi vakıanın olduğunu kabul etmek zorundadır. Kanunda ilgili vakıanın ancak kesin delille ispatının şart koşulduğu hallerde hakim takdiri delillerle vakıanın doğru olup olmadığını değerlendiremez.
2- TAKDİRİ DELİLLER
2.1- Tanık
2.2- Bilirkişi
2.3- Keşif
2.4- Kanunda düzenlenmemiş deliller
Takdiri deliler davaya konu olay veya ilişkinin varlığını kesin olarak ispatlamayan fakat hakimde olay veya ilişkinin varlığı yahut yokluğu yönünde kanaat oluşturan delillerdir. Bu delillerin varlığı halinde hakimin takdiri yetkisi bulunmaktadır. Hakim bu delilleri serbestçe değerlendirir ve bu delillerle bağlı değildir.
HMK m.187/1’e göre “İspatın konusunu tarafların üzerinde anlaşamadıkları ve uyuşmazlığın çözümünde etkili olabilecek çekişmeli vakıalar oluşturur ve bu vakıaların ispatı için delil gösterilir.”
SENETLE İSPAT ZORUNLULUĞU veya SENEDE KARŞI SENETLE İSPAT ZORUNLULUĞU varsa tanık beyanları başta olmak üzere takdiri delillere dayanılamaz.
Senetle ispat zorunluluğu 2025 sınırı: 33.000-TL
Senede karşı senetle ispat zorunluluğu: Senede bağlı her çeşit iddiaya karşı ileri sürülen ve senedin hüküm ve kuvvetini ortadan kaldıracak veya azaltacak nitelikte bulunan hukuki işlemler 33.000-Türk Lirasından az bir miktara ait olsa bile tanıkla ispat olunamaz.
Senetle ispat zorunluluğunun istisnaları
Aşağıdaki hâllerde tanık dinlenebilir:
a) Altsoy ve üstsoy, kardeşler, eşler, kayınbaba, kaynana ile gelin ve damat arasındaki işlemler.
b) İşin niteliğine ve tarafların durumlarına göre, senede bağlanmaması teamül olarak yerleşmiş bulunan hukuki işlemler.
c) Yangın, deniz kazası, deprem gibi senet alınmasında imkânsızlık veya olağanüstü güçlük bulunan hâllerde yapılan işlemler.
ç) Hukuki işlemlerde irade bozukluğu ile aşırı yararlanma iddiaları.
d) Hukuki işlemlere ve senetlere karşı üçüncü kişilerin muvazaa iddiaları.
e) Bir senedin sahibi elinde beklenmeyen bir olay veya zorlayıcı bir nedenle yahut usulüne göre teslim edilen bir memur elinde veya noterlikte herhangi bir şekilde kaybolduğu kanısını kuvvetlendirecek delil veya emarelerin bulunması hâli.
DELİL BAŞLANGICI : İddia konusu hukuki işlemin tamamen ispatına yeterli olmamakla birlikte, söz konusu hukuki işlemi muhtemel gösteren ve kendisine karşı ileri sürülen kimse veya temsilcisi tarafından verilmiş veya gönderilmiş belgedir. Senetle ispat zorunluluğu bulunan hâllerde delil başlangıcı bulunursa tanık dinlenebilir.